:مقدمه

 

شب یلدا که با نام «شب چله» هم شناخته می‌شود، یکی از ریشه‌دارترین جشن‌های ایران‌زمین است؛ شبی که مرز بین پاییز و زمستان را رقم می‌زند و نشانه‌ای از پیروزی روشنایی

.بر تاریکی به شمار می‌رود. این شب نه فقط یک رویداد نجومی، بلکه بخشی از هویت فرهنگی، باورهای کهن و گردهمایی‌های خانوادگی ایرانیان است

.در ادامه، با تاریخچه، فلسفه، ریشه نام، نگاه علمی و آداب و رسوم شب یلدا به زبانی ساده و کاربردی آشنا می‌شوید

 

شب یلدا دقیقاً چه زمانی است؟

 

شب یلدا از غروب آخرین روز پاییز، یعنی ۳۰ آذر آغاز می‌شود و تا طلوع اولین روز زمستان، یعنی ۱ دی ادامه دارد. این شب از نظر علمی، بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است

در تقویم میلادی، یلدا معمولاً با ۲۱ دسامبر هم‌زمان است؛ اما در سال‌های کبیسه، ممکن است به ۲۰ دسامبر نیز بیفتد. دلیل این تفاوت، تغییرات جزئی در حرکت زمین و محاسبات تقویمی است

 

یلدا و چله؛ این نام‌ها از کجا آمده‌اند؟

 

یلدا به چه معناست؟

واژه «یلدا» ریشه در زبان سریانی دارد و به معنای «زایش و تولد» است. این واژه بعدها وارد فرهنگ و زبان فارسی شد و به شب تولد دوباره خورشید اشاره دارد؛ همان شبی که پس از آن، روزها بلندتر می‌شوند

.برخی دانشمندان ایرانی مانند ابوریحان بیرونی نیز از این شب با عنوان «میلاد بزرگ» یاد کرده‌اند، یعنی تولد دوباره نور

چرا به آن شب چله می‌گویند؟

:از فردای یلدا، دوره‌ای ۴۰ روزه از سرمای زمستان آغاز می‌شود که به آن چله بزرگ می‌گویند. به همین دلیل، این شب با نام «شب چله» هم شناخته می‌شود. پس

• چله بزرگ: از ۱ دی تا ۱۰ بهمن

• چله کوچک: از ۱۱ بهمن تا پایان بهمن

سردترین روزهای زمستان، معمولاً در همین بازه اتفاق می‌افتد

 

 

 

 

 

ریشه‌های تاریخی شب یلدا

 

.بر اساس یافته‌های تاریخی، پیشینه شب یلدا به هزاران سال قبل بازمی‌گردد. برخی پژوهش‌ها حتی قدمت آن را تا ۷ هزار سال تخمین می‌زنند

.اما آنچه به عنوان یک جشن رسمی شناخته شد، به دوران هخامنشیان و به‌ویژه زمان داریوش بزرگ بازمی‌گردد؛ زمانی که یلدا در تقویم ایرانی جایگاه مشخصی پیدا کرد

.این جشن ریشه در باورهای طبیعی و کیهانی مردم باستان دارد؛ مردمانی که تغییر فصل، حرکت خورشید و طول شب و روز را به‌دقت زیر نظر داشتند

 

 

 

 

فلسفه برگزاری یلدا؛ چرا این شب را جشن می‌گیرند؟

 

:برای شب یلدا دو نگاه اصلی وجود دارد

 

پیروزی نور بر تاریکی✅

 

در باور نیاکان ما، تاریکی نماد بدی و روشنایی نماد زندگی بود. چون یلدا طولانی‌ترین شب سال است، پس از آن روزها بلندتر می‌شوند؛ به همین خاطر، یلدا را نماد پیروزی نور بر

شب می‌دانستند

 

 تولد خورشید و میترا✅

 

در آیین مهر یا میترائیسم، این شب زمان تولد «میترا» یا «خورشید» است؛ ایزدی که نماد مهر، پیمان، راستی و نور بود. به همین دلیل، یلدا تنها یک شب عادی نیست؛ بلکه شب تولد خورشید شمرده می‌شود

 

ارتباط شب یلدا با کریسمس

 

جالب است بدانید زمان جشن تولد حضرت مسیح (کریسمس) بسیار نزدیک به شب یلدا است. برخی پژوهشگران معتقدند که تاریخ ۲۵ دسامبر از جشن‌های باستانی مرتبط با خورشید الهام گرفته شده است؛ مخصوصاً از آیین میترائیسم که در روم باستان رواج داشت

در واقع، تولد «خورشید شکست‌ناپذیر» در روم باستان، بعدها با تولد مسیح هم‌زمان شد

 

شب یلدا از نگاه علم نجوم

 

از نظر علمی، شب یلدا زمانی رخ می‌دهد که خورشید در پایین‌ترین نقطه خود نسبت به خط استوا قرار می‌گیرد. این وضعیت را انقلاب زمستانی می‌نامند

:پس از این شب

•  

• مسیر حرکت خورشید تغییر می‌کند✅

• روزها بلندتر می‌شوند✅

• شب‌ها کوتاه‌تر می‌شوند✅

• طبیعت کم‌کم به سمت بهار حرکت می‌کند✅

•  

به همین دلیل، یلدا نه‌تنها یک جشن، بلکه نشانه‌ای از آغاز یک چرخه نو در طبیعت است

 

 

 

 

 

آداب و رسوم شب یلدا در ایران

 

برگزاری شب یلدا در شهرهای مختلف، شکل‌های متفاوتی دارد، اما روح آن یکی است: دورهمی، شادی و نور

:مهم‌ترین رسوم شب یلدا عبارت‌اند از

•  

• خوردن هندوانه و انار✅

• آجیل و خشکبار مخصوص یلدا✅

• فال حافظ✅

• قصه‌گویی بزرگ‌ترها✅

• کرسی و دورهمی خانوادگی✅

• شعرخوانی و موسیقی سنتی✅

•  

.این شب بهانه‌ای برای با هم بودن و زنده نگه داشتن سنت‌های کهن است

 

:جمع بندی

 

شب یلدا یادآور آغاز یک چرخه تازه و فرصتی برای تصمیم‌های نو است؛ همان‌طور که نیاکان ما این شب را به‌عنوان نماد تولد دوباره نور جشن می‌گرفتند، امروز نیز بسیاری از افراد این زمان را برای شروع مسیرهای تازه در زندگی و کسب‌وکار خود انتخاب می‌کنند. برداشتن گام‌های قانونی و درست برای راه‌اندازی فعالیت جدید، مانند دریافت مجوزها و ساماندهی امور ثبتی، می‌تواند آغاز این مسیر را هموارتر و مطمئن‌تر کند